Güneş DOĞDU SOYLU-Ziya İPEK
11 ilde yaşanan büyük deprem felaketinin üzerinden neredeyse 6 ay geçti. Depremin yıkıcı etkisinin izleri enkazların kaldırılmasıyla kısmen ortadan kalksa da özellikle bölge ekonomisinin içinde bulunduğu ağır tablo her geçen gün artıyor.
Bir yanda işyerleri yıkılan esnaf, diğer yanda üretimin durma noktasına geldiği fabrikalar, üretim yapabilecek şansa sahip olsa da üretimde çalıştıracak eleman bulamayan sanayiciler, bir yanda ihracat avantajlarını kaybetmemek için mücadele eden ihracatçılar…Hal böyle olunca bölge iş dünyası temsilcilerinden içinde oldukları şartların çözümü için öneriler de gelmeye devam ediyor.
“Enkazların hızla kaldırılması gerekiyor”
Depremden ağır yara alan Malatya’nın ticaret hayatının yeniden ayağa kalkması için daha hızlı adımların atılması gerektiğine vurgu yapan Malatya Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Oğuzhan Ata Sadıkoğlu, şehirde enkaz çalışmalarının hızlandırılması gerektiğinin altını çizdi.
Yıkımların hızlıca yapılmasının ekonominin yeniden canlanması için büyük bir önem taşıdığına değinen Sadıkoğlu, “Ekonominin canlı tutulduğu, ticaretin merkezi dediğimiz çarşımız tamamlanmadan, esnafımıza hakları korunarak yeni işyerleri teslim edilmeden tüm konutlar tamamlansa dahi bir anlamı yok.
Şehri yeniden ayağa kaldırmak istiyorsak önce ticareti ayağa kaldırmamız lazım” dedi. Esnafların bir an önce iş yerlerine yeniden kavuşturulmasını beklediklerini söyleyen bir diğer isim ise Osmaniye Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Devrim Murat Aksoy…
“Şehrin hem ekonomik olarak, hem de sosyal olarak her anlamda desteklenmesi” gerektiğini belirten Aksoy, “Şehrimizin yeniden yapılandırılarak, konut ve işyerlerinin sağlanması, esnaflarımızın işyerlerine kavuşturulması, kredi imkânlarının sağlanması, devlet desteklerinden daha kapsamlı olarak yararlandırılması öncelikli beklentimiz” dedi.
“Daha etkin destek ve teşvik mekanizmaları gerekiyor”
Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Mustafa Buluntu ise, deprem yaşanan şehirlerin ekonomik anlamda ayağa kaldırılması için yeni hibeler sağlanması, finansmana erişim kolaylaştırılmalı, bölgedeki yatırımcı ve ihracatçıya yönelik sınırlı ve sınırsız süreli yeni destek mekanizmaları geliştirilmesi gerektiğini belirtiyor.
Özellikle deprem sonrası sekteye uğrayan ticari hayatın canlandırılması için enerji indirimi ve desteği beklediklerini belirten Buluntu: “Özellikle iş dünyasının beklentisi vergi ve sigorta primi teşvikleri uygulanan, enerji desteği sağlanan, yatırımlara bedelsiz arsa ve arazi temin etmek suretiyle yatırımları ve istihdam imkânlarını artıran 5084 sayılı kanunun uygulanması.
Mevcut durum göz önünde bulundurularak, çok daha etkin destek ve teşvik mekanizmalarının hayata geçirilmesi şart. Hem iş gücünün hem de şehirdeki ticari döngünün devam etmesi adına, ilk etapta işyerleri zarar gören küçük ve orta ölçekli işletmelerin, esnaf, genç ve kadın girişimci grubuna maddi katkı sunmak oldukça fayda sağlayacaktır.
Özellikle işletme sermayesi kalmamış, işyeri yıkılmış, işyeri için kritik öneme sahip makine, bilgisayar, tıbbi cihaz ve diğer kritik önemdeki demirbaşlarını yitirmiş olan işletmecilere kalkınma ve göçü durdurma amaçlı maddi hibe desteğinde bulunulmalı” dedi.
“Hatay’a iyileştirici imtiyazlar ivedilikle uygulanmalı”
6 Şubat depreminde en fazla hasar gören Hatay’ın Özel Afet Bölgesi ilan edilerek, şehrin yeniden yaşanabilir hale gelmesi gerektiğini söyleyen CHP Hatay Milletvekili Nermin Yıldırım Kara, işyerlerinin yıkılması, binlerce çalışan ve işverenin hayatını kaybetmesinin yanında, yaşanan zorunlu göç dalgası sebebiyle iş gücü piyasasının altüst olduğunu belirtti.
Hatay genelinde yatırımcılara imtiyazlar uygulanmasını isteyen Kaya, kentteki ihracatçıları teşvik etmek, kalkındırmak ve sürdürülebilir kârlılıklarını temin etmek amacıyla kısmen de olsa verilen sübvansiyonların nispetini artırmak, ayrıca temel gıda maddeleri ile sert çekirdekli meyve ve sebze ihracatını da kapsayacak hale getirmek gerektiğini bildirdi.
İşveren üzerindeki yükü azaltmak adına, deprem bölgesinde ticari faaliyetlerini sürdüren işletmelerde çalışan işçilerin SGK primlerinin kısmen veya tamamen Hazine tarafından karşılanması ve vergi yükünü azaltıcı şeklinde bir istisna ya da muafiyet sağlanması gerektiğine vurgu yapan Kaya, “Tahakkuk eden cari dönem vergilerin (Kurum Geçici Vergi-2022 Yılı Kurumlar vergisi) depremden en çok etkilenen illerden biri olan Hatay’da cüzi bir oran üzerinden hesaplanmalıdır.
Mükelleflerin hakkı olan KDV iadelerinin hızlı ve tek elden yapılması, bu konudaki sorunlarının tespit edilip ona göre değerlendirilmesi, vergi dairelerinin kendi yetki alanında çalışmalarının ihyası için KDV ihtisas vergi dairesi acilen kurulmalıdır” dedi.
“Değişken faiz deprem bölgesi için sabitlenmeli’’
Organize sanayi bölgesinde ve çarşı esnafında ciddi bir zararın söz konusu olmadığını söyleyen Kilis Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Hacı Mustafa Celkanlı, zaten kentin varolan konut sorununa deprem sonrasında yeni konut ihtiyacı eklendiğini belirtti.
Celkanlı ek olarak sözlerine şu şekilde devam etti: “Kilis depremden çok etkilenmedi deniyor olsa da Kilis, çevre illeri ile ticaret yapıyor. Kahramanmaraş, Hatay gibi kentlere çek ödemeleriyle ilgili bazı haklar tanındı. Ama o illerden alınan çekler ödenmeyince bizim esnafımız zarar gördü, kredisini ödeyemez duruma geldi. Çek konusunda her iki tarafı da koruyacak destekler sağlanmalı idi.
Diğer önemli bir konuda da, iş dünyamız değişken faizle daha önce çektiği kredilerin faizlerini şuanda iki katı şeklinde ödüyor. Belki yarın bu üç katı olacak. Bu konuda çok ciddi bir mağduriyetimiz var. Değişken faiz uygulaması deprem bölgeleri için bir sabite bağlanmalı ya da başka bir çözüm bulunmalı. Bu maliyetlerin altından iş dünyamız kalkamıyor.”
“584 yatırımcı, yatırım için beklemede”
Hem deprem hem de sonrasındaki sel felaketlerinden ciddi zarar gören Şanlıurfa’da yaklaşık bin civarında ağır hasarlı ve yıkılacak bina olduğunu belirten Şanlıurfa Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Mehmet Yetim sorunların başında finansmana erişimin olduğunu belirtti. Bu konuda bölgeye farklı çözümler sunulmasını beklediklerini belirten Yetim, KGF desteğinin talepleri karşılamadığını söyledi.
Ayrıca şehirde 584 yatırımcının beklediğini belirten Yetim, “Mevcut OSB alanımıza 10 bin hektarlık ek genişleme talebimiz var. Mevcut Şanlıurfa OSB’de 600 ün üzerinde tesiste 30 bin kişiye istihdam sağlanıyor. Genişleme alanımız ile ilgili onay verilirse biran önce yeni yatırımların faaliyete geçmesiyle kentimizde iş gücüne önemli bir katkı sunulmuş olur” dedi.
“Süper Teşvik Paketi bekliyoruz”
Depremden ağır yara alan şehirlerden biri de Adıyaman’dı…Bu şartlar altında Adıyaman’a ‘Süper Teşvik Paketi” hazırlanması gerektiğini belirten Adıyaman Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Torunoğlu, “Süper Teşvik Paketi”nin öncelikle insan gücü göçünün önüne geçmesi açısından önemli olduğuna vurgu yaptı. Torunoğlu, “Depremde ağır hasar gören birkaç ilimiz var. Bunların başında da Adıyaman geliyor.
İşçilerimizin birçoğu 6. Bölgeden faydalanan depremden hasar görmeyen diğer illere kaydılar. Şu anda 6. Bölgeden faydalanan ve depremden hasar görmeyen iller çok büyük potansiyel sanayi şehri olma yolunda ilerliyor. Bizler de kan kaybediyoruz. Adıyaman, Kahramanmaraş, Hatay ve Gaziantep’in Nurdağı ve İslahiye’yi kapsayan 4 ilimiz için “Süper Teşvik” bölgesi gibi geçici bir paket oluşturulabilir.
Biz asgari ücretle personellerimizi burada tutamıyoruz. Çünkü çocukların eğitimlerini, yatacak yerlerini düşünüyorlar. Bizim personellere asgari ücrete ilaveten destek vermemiz gerekiyor ki personelleri burada tutabilelim. Bu konuda ilgili kurumlarımızdan destek bekliyoruz” dedi.
Deprem bölgesinden öne çıkan beklentiler
-Ticari hayatın yeniden canlanması için kontrollü olarak devam eden enkaz çalışmalarının hızlandırılması
-Esnafın konut ve iş yeri ihtiyacının hızlıca tamamlanması
-Deprem bölgelerine ‘Süper Teşvik Paket’lerinin hazırlanması
-Değişken faiz uygulamasının deprem bölgesi için sabitlenmesi
-Yeni yatırımcılar için mevcut OSB alanlarının artırılması
-Ticari hayatın hızlanması için enerji desteği ve indirimlerinin hayata geçirilmesi
-Vergi ve sigorta primi teşviklerinin hazırlanması
– Yatırımlara bedelsiz arsa ve arazi temin etmek suretiyle yatırımları ve istihdam imkânlarını artıran 5084 sayılı kanunun uygulanması.
-Özellikle işletme sermayesi kalmamış, işyeri yıkılmış, işyeri için kritik öneme sahip makine, bilgisayar, tıbbi cihaz ve diğer kritik önemdeki demirbaşlarını yitirmiş olan işletmecilere kalkınma ve göçü durdurma amaçlı maddi hibe desteği sağlanması
-İşçilerin SGK primlerinin kısmen veya tamamen Hazine tarafından karşılanması ve vergi yükünü azaltıcı şeklinde bir istisna ya da muafiyet sağlanması.
